De Zusters van het Heilig Hart van Maria van Berlaar kenden al een voorloper in Gestel, waar rond 1722, de vergadering van godsvruchtige dochters onder leiding van pastoor Ambrosius Van den Bosch werd ingericht.

De Zusters van Berlaar werd later pas officieel opgericht in 1845 te Berlaar; De kern van hun doelstelling was: onderwijs voor meisjes en zorg voor zieken/armen. Vanaf de 19e eeuw: uitbouw van scholen in en rond Berlaar; o.a. kostschool (1881); later ook kant- en naaischool. De congregatie stichtte/nam over meerdere kraamklinieken/ziekenhuizen (o.m. Elsene, Tongeren, Sint-Truiden en Neerpelt waar ze in 1931 de Heilig Hartkliniek oprichtten en in 1948 een nieuw ziekenhuis bouwden, die in de jaren '90 fuseerde met het Mariaziekenhuis van Overpelt, en die tot 2005 nog openbleef.)

In de loop van de 20e eeuw bouwden ze ook een huishoudschool uit in Stevoort, die later evolueerde naar het Instituut Mariaburcht (middelbaar onderwijs met sportafdeling). Mariaburcht fuseerde later in de jaren 80 in het katholieke net van Hasselt. De congregatie kocht/leidde oorspronkelijk het domein en bouwde het Instituut Mariaburcht uit; vandaag staat het als i-MaS bekend en is het berucht om z’n sportinfrastructuur/sportafdelingen. Ook de lagere school aan de Kolmenstraat in Stevoort was oorspronkelijk van de Zusters van het Heilig Hart van Maria van Berlaar.

Men bouwde zorgwerking uit die vandaag voortleeft in de Zorggroep Zusters van Berlaar. Voorbeeld: kraamafdeling Heist-op-den-Berg (eerste steen 1954) en vele zorginstellingen/rusthuizen omgevormd/opgericht of overgenomen de dag van vandaag.

Eerste missionarissen – wanneer & waar

Belgisch-Congo (Uélé): In 1899 vertrekken de eerste missiezusters van Berlaar (in het kielzog van de Norbertijnen van Tongerlo) met missieposten o.a. Ibembo, Bondo, Buta, Lolo, Wadsa; brieven uit 1919–1925 documenteren hun werk in onderwijs, materniteit, kinderheil, ziekenzorg. Ze begonnen in Brazilië vanaf 1907 en dit werd na 1935 de grootste missie (in 1953: 152 zusters, waarvan 129 Braziliaanse en ook in Denemarken vanaf 1911.

Wat is het doel van hun missiewerk: In lijn met het Berlaarse charisma: eenvoud, liefde, gastvrijheid – onderwijs (vorming van meisjes/jongeren), gezondheidszorg (materniteit/ziekenzorg), zorg voor kwetsbaren; “Hart van God op aarde zijn.”

Hun buitenlandse missies concentreerden zich historisch op drie landen: Congo, Brazilië, Denemarken (plus België als thuisbasis). Rond 1950 telde de congregatie zeker 870 zusters in 63 gemeenschappen.

Vandaag: waar ligt de aandacht en waar zijn ze? In België ligt er een sterke focus op onderwijs (scholen HHvM) en ouderen- & thuiszorg via de Zorggroep Zusters van Berlaar. Heilig Hart van Maria Berlaar .

In Congo werd de missie definitief beëindigd in 1998. Brazilië & Denemarken: kleinere aanwezigheid blijft in de 21e eeuw vermeld in congregatie-/overzichtsbronnen, maar de schaal is beduidend kleiner dan in de 20e eeuw