Index Detail Landdefinitie - Missionarissen van Zutendaal

Geschiedenis, profiel en missies van Taiwan (Formosa)

Taiwan is een eiland voor de oostkust van China, tussen Japan en de Filipijnen en is met een oppervlakte van ca. 36.000 km² ongeveer 1,2 keer zo groot als België (20 % groter). Het eiland is 394 km lang en 144 km breed, bergachtig in het oosten, vlak in het westen. Er wonen ongeveer 23,5 miljoen inwoners, ruim dubbel zoveel inwoners op een iets groter grondgebied. (? Bevolkingsdichtheid: ca. 650 inwoners/km² (bij België ± 380/km²)).

De bevolking woont hoofdzakelijk in de westelijke kustvlakte (Taipei–Taichung–Kaohsiung-corridor).

De eerste missionaris: arriveerde in 1627: Candidius (gereformeerd); de eerste katholieken waren er Spaanse Dominicanen (1626, noorden). De eerste Scheutisten in Taiwan zaten midden jaren 1950 (vanaf 1955), met enkele Belgische pioniers; sindsdien werkt CICM er blijvend.

Formosa – de oude Europese naam

Oorsprong: van het Portugees “Ilha Formosa” — letterlijk “mooi eiland” of “het schone eiland”.
Ontstaan: rond 1542–1544. Portugese zeelieden zagen het eiland toen zij tussen de Filipijnen en Japan voeren en noteerden op hun zeekaarten “Ilha Formosa”.
De naam bleef hangen bij Europese reizigers, kaartenmakers en kolonisten (Nederlanders, Spanjaarden, Britten).

“Formosa” werd dus eeuwenlang de westerse benaming voor Taiwan — van de 16e eeuw tot ver in de 19e eeuw.

Taiwan – de lokale naam

Oorsprong: komt van het inheemse dorp “Tayouan” (ook gespeld Taioan, Tayuan) bij Anping, dicht bij het latere Fort Zeelandia (Tainan).
Dat was in de 17e eeuw de plaats waar de VOC zich vestigde.
De naam “Tayouan” betekende iets als “plaats van buitenlanders/handel” in de taal van de lokale Siraya-volken.
De Nederlanders begonnen die naam te gebruiken voor hun hele nederzetting ? “Tayouan” ? “Taiwan”.
Later namen ook de Chinese kolonisten de naam over voor het zuidelijke deel van het eiland, en uiteindelijk voor het hele eiland.

In Europa heette het eiland Formosa tussen de 16e en 19e eeuw, maar in Taiwan zelf in het zuiden als district Taiwan. Tot aan de tweede wereldoorlog werd de naam Formosa gebruikt in Europa. Taiwan werd nooit formeel uitgeroepen als onafhankelijke staat na 1945, maar functioneert de facto sinds 1949 als onafhankelijke republiek (Republiek China, ROC).

Jaar	Gebeurtenis
1945	Japan capituleert ? Taiwan teruggegeven aan China (Republiek China).
1949	Chinese Burgeroorlog: communisten winnen op vasteland ? ROC-regering vlucht naar Taiwan.
Vanaf 1949	ROC behoudt bestuur over Taiwan, functioneert sindsdien zelfstandig (met eigen grondwet, leger, munteenheid, verkiezingen).
Heden	Officieel: Republiek China (Taiwan) — de facto onafhankelijk, niet door VN erkend (enkel door ± 12 staten).

Taiwan met focus op kolonisatie en missiegeschiedenis.

Korte tijdlijn (politiek)

1624–1662 – Nederlands (VOC) in het zuiden (Fort Zeelandia, Tainan).
1626–1642 – Spaans in het noorden (Keelung, Tamsui).
1662–1683 – Koxinga-regime (Ming-getrouw).
1683–1895 – Qing-rijk (China); grootschalige Han-migratie (Hokkien/Hakka).
1895–1945 – Japans bestuur (modernisering, infrastructuur).
vanaf 1945 – ROC/Taiwan; vanaf 1949 instroom vluchtelingen/kerken uit het vasteland.

Bevolking & armoede (globaal)

VOC-tijd: enkele 100.000-en bewoners, vooral inheemse Pingpu (vlaktevolken); beperkte Han-kolonisatie.
Qing-periode: snelle groei door migratie; ±2–3 mln tegen eind 19e eeuw.
1905 (Japans eerste telling): ±3,0 mln; 1940: ±5,9 mln.
Armoede-drivers: frontierkolonisatie, landconflicten (Han vs. inheemsen), malaria/epidemieën, natuurrampen; later onder Japan verbetering door spoorwegen, irrigatie, gezondheidszorg, maar rurale ongelijkheid bleef. Na 1949: landhervorming ? sterke armoedereductie.

Eerste missionarissen & posten

17e eeuw

Nederlands gereformeerd (VOC): prediking vooral bij vlakte-inheemsen rond Tainan/Anping en dorpen landinwaarts; ontwikkeling van Sinkang-schrift (romanisering) en catechismi in Formosaanse talen.
Spaans katholiek: Dominicanen/Franciscanen vanuit Filipijnen; posten in Keelung (Fort San Salvador) en Tamsui (Fort San Domingo); korte duur (verdreven door VOC, 1642).

19e eeuw (Qing, nieuwe start)

Presbyteriaan – Zuid: James Laidlaw Maxwell (Brits), 1865 Tainan ? kliniek, scholen, kerk; later netwerk zuid/centraal.
Presbyteriaan – Noord: George Leslie Mackay (Canadees), 1871 Tamsui ? tandheelkunde, scholen, Tamkang-traditie; snelle uitbreiding langs noordwest-kust/inland.
Katholiek: Spaanse Dominicanen keren terug (v.a. 1859), eerst in het noorden (Tamsui/Taipei) en naar het binnenland; later ook Lazaristen, Jesuiten e.a. in de Japanse tijd.

Evolutie & “hoogtepunt”

1865–1910: explosieve Presbyteriaanse groei door zorg/onderwijs, bijbelvertaling (Hokkien/vernaculaire talen), catechisten.
Japanse periode: strikter toezicht maar religies toegestaan; kerken professionaliseren (scholen/ziekenhuizen).
Na 1949: grote katholieke en protestantse toename door migratie van geestelijken en gelovigen uit China; tal van orden en denominaties bouwen seminaries, universiteiten en ziekenhuizen.
Religieuze context vandaag: christenen kleine minderheid (enkele %), maar bovengemiddelde invloed in onderwijs, zorg, sociale dienstverlening.

Waar begonnen de posten?

Kust & vlakte: VOC (Tainan/Anping) en Spaanse posten (Keelung/Tamsui).
19e eeuw: presbyteriaans Tainan (zuid) en Tamsui (noord) als bruggenhoofden; van daar uit landinwaarts naar marktplaatsen en dorpen.
Katholiek (19e/20e): voornamelijk noorden en steden (Taipei-regio), later verspreid over het eiland.

Moeilijkheden voor de zending

Bestuurlijke beperkingen: VOC verbood katholieken; Qing kende periodes van anti-buitenlandse druk; Japan regulerend.
Taal & cultuur: veel Formosaanse talen + Hokkien/Hakka; vereiste lange inculturatie.
Gezondheid/geografie: malaria, moeilijk terrein (bergen, regenwoud).
Sociale spanningen: landconflicten Han–inheemsen; anti-buitenlandse incidenten in laat-Qing.
Religieuze competitie: diep verankerde boeddhistisch-taoïstische/volksreligieuze tradities.

Belangrijkste accenten van het missiewerk

Onderwijs & gezondheidszorg (klinieken, scholen, later universiteiten).
Bijbelvertaling & alfabetisering (Hokkien/Formosaanse talen; romanisering).
Diaconie & gemeenschapsopbouw (armenzorg, landbouw, hygiëne).
Inculturatie: lokale muziek/talen, training van inheemse catechisten en pastores.

Wie was de eerste missionaris in Taiwan?

Georgius (George) Candidius – 1627: eerste resident-missionaris op het eiland, voor de Nederduits Gereformeerde Kerk (VOC-tijd). Hij werkte o.a. in het Siraya-dorp Sinkang (bij Tainan).
Context: al in 1626 kwamen Spaanse Dominicanen (katholieken) in het noorden (Keelung/Tamsui); hun missie werd in 1642 door de VOC beëindigd. Ze keerden terug in 1859.
Vroege collega’s van Candidius: Robertus Junius (vanaf 1629), stichter van scholen en actief in pacificatie/onderwijs.

Wanneer kwamen de eerste Scheutisten (CICM) en andere Belgen?

CICM (Scheut, België): de congregatie werkte vooral in China/Mongolië; na de uitwijzing uit China vestigden CICM-missionarissen zich in Taiwan in de jaren 1950.
- De congregatie vierde in 2025 haar 70 jaar aanwezigheid in Taiwan ? start 1955.
- Een academische samenvatting noemt als vroege (Belgische) CICM-namen in Taiwan: Remi Van Hijfte, Ernst Gassner, Ba Changming, Albert Geusens; iets later Ivo Stuyck en Jeroom Heyndrickx.
Andere katholieke orden/Belgen (globaal beeld):
- Dominicanen (Spaans provincie) keerden 1859 terug en bleven; na 1949–50 volgden ook jezuïeten en andere orden die uit China waren verdreven, met opbouw in onderwijs/diaconie.
- CICM en aanverwante netwerken hebben sindsdien parochies en stedelijk pastoraat in o.a. Taipei (Missionhurst-CICM).

Samenvatting van het ontstaan van het land zelf van één of meerdere Zutendaalse missionarissen ...